Kommunen er ikke på Robek, men utsiktene er minst like ille i dag som i 2003. Om ikke verre?

Bergens Tidende har trykket et kortversjon av dette:Så var det disse tallene da

Her følger en fullversjon av innlegget:

Byrådet viser stadig til at sentrum-Ap etterlot seg et milliardunderskudd i 2003. Byrådet gjør klokt i å regne på tallene på nytt. I realiteten var det det halve.

Ved utgangen av 2002 hadde kommunen et akkumulert underskudd på 289,2 millioner. Byrådet Mæland tok over 27.10.2003. Regnskapet for 2003 viste et underskudd på 563,5 millioner. Akkumulert underskudd var da totalt kr 895,1 millioner. Et høyt tall, men ikke en milliard.

La oss se nærmere på underskuddet for 2003. Dette inkluderte 120 millioner i tilbakebetaling av VA-midler. Siden bystyret ikke hadde vedtatt en slik tilbakebetaling, overprøvde fylkesmannen denne avsetningen. Denne avgjørelsen ble så omgjort igjen av daværende kommunalminister Erna Solberg. Kommunen kunne altså utgiftsføre dette ifølge Solberg.

Avgjørelsen fremstår for ettertiden som merkelig. Beløpet ble nemlig ikke tilbakebetalt, slik at en i 2005 reverserte avsetningen. (Beløpet ble i stedet refundert gjennom lavere VA-avgifter innenfor selvkostområdet). Dermed var avsetningen grunnløs.

I underskuddet for 2003 avsatte også Mælandbyrådet 65 millioner til erstatning for barnehjemsbarn. (Endelig utbetaling ble 37,3 millioner). I 2004 endret daværende kommunalminister Erna Solberg også prinsippene for føring av premieavvik, slik at dette kunne balanseføres. Dersom dette prinsippet også hadde vært gjeldende i 2002 og 2003 ville akkumulert underskudd vært redusert med 250 millioner totalt.

Justerer vi for disse forholdene for å gjøre de sammenlignbare med dagens regnskapspraksis og faktiske kostnader var akkumulert underskudd 497,4 millioner eller om lag halvparten av det byrådet påstår, og lagt unna et milliardunderskudd.

Hvordan har så utviklingen vært i perioden 2004 til 2014?

Kommunens gjeld økt fra 11.975 millioner i 2003 til 38.388 millioner i 2014. Inflasjonsjusterer vi 2003 med KPI (21,4 %) gir dette 14.537 millioner. Gjelden har altså økt 2,6 ganger utover inflasjonsjustert beløp. Bokført egenkapital har økt fra 3699 millioner til 7.736 millioner. Men egenkapitalprosenten har falt fra 23,6 % i 2003 til 16,8 % i 2014. Denne viser hvor mye av bokførte eiendeler kommunen selv eier. Men kan dette stemme? Byrådet sier selv at kommunen går med overskudd og de har hatt stålkontroll? La oss se nærmere på dette.

Kommunens egenkapital har økt, men samtidig er det foretatt flere fusjoner i perioden. (Det vil i praksis si at bykassen omfatter i dag flere kommunale foretak som ikke var med i 2003). Korrigerer vi for disse, utgjør netto økning i egenkapitalen 862 millioner i denne perioden i form av inndekning av underskudd og fondsavsetninger. Samtidig har premieavviket økt med 1.888 millioner. Dersom en ikke hadde balanseført premieavviket ville kommunens egenkapital (eks økning for fusjoner) ha blitt redusert med 1 milliard. I tillegg kommer at kommunen har tatt ut midler fra Bergen Tomteselskap og ekstra utbytter fra BKK. Justert for dette ville nedgangen i egenkapitalen vært enda større.

I følge revisjonsrapporten til BDO for 2013 og 2014 har kommunen utelatt å skrive ned for bygg som følge av verdifall og bygg som i dag er revet. Dermed er egenkapitalen bokført til et høyre beløp enn det som er reelt. En slik nedskrivning skulle etter kommunale regnskapsregler vært ført rett mot egenkapitalen og ikke blitt belastet driftsregnskapet.

Ser vi bare på driftsregnskapet har kommunen hatt netto driftsresultat på kr 2.560 millioner i perioden. Dette har gått til inndekning av underskudd (inkludert merforbruk i 2008 og 2013) med 942,6 millioner og driftsinvesteringer med 1.186 millioner, økning i disposisjonsfond og andre egenkapitalfond.

Tar vi utgangspunkt i netto driftsresultat og trekker fra økningen i premieavvik, Va avsetningen som ble tilbakeført og for høy avsetning til erstatning har kommunen hatt et reelt overskudd på 525,2 millioner. Dette har gått til å dekke inn justert akkumulert underskudd på 497,4 millioner som referert ovenfor. I tillegg kommer ekstra inntektsføring som følge av ekstra utbytter som har vært ført over drift.

Konklusjonen er at byrådet har klart å dekke inn det reelle underskuddet på en halv milliard. Dette var gjort i 2006. Etter dette har kommunen i beste fall gått i balanse dersom regnskapet hadde vært ført etter de samme regnskapsprinsipper som frem til 2003. Uten drahjelpen fra ekstra utbytter ville kommunen ha gått med underskudd.

I denne situasjonen står kommunen med et vedlikeholdsetterslep på over 6,4 milliarder som skal dekkes inn de kommende årene.  Utsiktene fremover er fallende kommuneinntekter. Kommunen er ikke på Robek, men utsiktene er minst like ille i dag som i 2003. Om ikke verre?  

Byggjeprosjekt utan kontroll

Bergensavisen har 24. juni 2015 ein framifrå artikkel om overskridingane på byggeprosjekt i Bergen. Artikkelen byggjer på eit vedlegg til 1. tertialrapport for 2015, og det er første gong i nyare tid at byrådet gir eit så komplett oversyn. Det fortener byrådet honnør for.

Underteikna har etterlyst ei slik rapportering fleire gonger. Då eg kom inn i komité for finans hausten 2007 blei det ikkje gitt slik rapportering. Etter forslag frå underteikna vedtok eit samrøystes  bystyre i 2009 at ein årleg skulle få eit slik oversyn, med forklaring på vesentlege overskridingar. Eit slikt oversyn har vi ikkje fått før no.

Eg har etterlyst dette i munnlege spørsmål, kommentarar til saker og spørsmål og kommentarar i debattar. Frå ulike finansbyrådar har svaret vore at etaten ikkje har vore i stand til å rapportere på dette på grunn av manglande eigna rapporter i økonomisystemet.

I årsregnskapet til Bergen kommune har det vore vanskeleg å samanlikne prosjekt då rapporteringa har vore samla på tenesteområde, utan fordeling på igangverande og ferdigstilte prosjekt. Budsjettala har heller ikkje vore samanfallande med prosjekta, då dei inkluderte også ikkje påbyrja prosjekt.

Uansett er det bra at vi no har fått denne rapporteringa, sjølv om det tok lang tid. Rapporteringa viser det som er viktig, nemleg at det ligg føre store overskridingar. Nettopp av denne grunn har det vore viktig for oss i Senterpartiet å få desse tala på bordet. 

Kva då med alle dei åra vi ikkje har fått rapport på? Har byrådet lete vore å informere bystyret om desse avvika med grunngiving at systemet ikkje gir gode nok rapportar? Uansett er begge deler svært urovekkjande og lite tilfredstillande. Slik årsrekneskapen er lagt opp,  er dette lett å løyne  av i investeringsrekneskapen, finansiert med auka lån.

Byrådet har gjort ein del omorganiseringar i etaten. Dette er bra. Men meir må gjerast. Derfor treng Bergen eit nytt byråd med nye tankar og idear for å administrere dette området. Det sitjande byrådet har sett seg blind etter 12 år og evnar ikkje å skape tilstrekkeleg fornying.  

Årsakene er samansette, men dårleg planlegging og byggjeleiing er nok hovudårsaka. Finansbyråden har hatt ansvar for det finansielle, men står ikkje med ansvaret åleine.  Vi kan samle hovudtrekka i tre hovudpunkt:

Dårleg planlegging

Manglande eller svak spesifikasjon av kva prosjektet skal innehalde og korleis ein ynskjer sluttresultatet. Endringar kjem til undervegs.  Resultatet er dårleg detaljering og dårlege kostnadsestimat.

Svak leiing undervegs

Inga klar leiing underveis. Vi høyrer mange historier frå byggeplassar der fortvila personar freistar å finne ut kva kommunen vil.  Ingen i kommunen kan svare og så stoppar det opp.

Svak budsjett- og rekneskapskontroll

Slik BA si sak viser, og rapporten i 1. tertial, har budsjett og rekneskapskontrollen vore for dårleg. Svak eller manglande rapportering har medført at ein ikkje tidsnok har fått rapport på at prosjektet vert dyrare og tiltak kunne setjast i verk. Vidare har ikkje dette gitt rom for analyser av årsaker til overskridingane, kva som skulle ha vore gjort annleis og kva som kan gjerast betre neste gong. Ein god erfaring- og læringssirkel har mangla.

Det viktige no er å få ein god gjennomgang av korleis Bergen kommune handterer slike prosjekt og knesette ein god praksis. Dette er byrådet sitt ansvar. Bystyret skal sjå etter at dette blir gjort. 

Privat forslag til bystyret: Auka fysisk aktivitet i skulen

Følgjande forslag er sent inn til bystyrets kontor i dag:

Fysisk aktivitet som tidlegare var en naturlig del av arbeid og daglige gjeremål, er i dag sterkt redusert. Mange born blir køyrd til skule eller fritidsaktivitetar i staden for å gå eller sykle. Mange born tek ikkje del i eit organisert fritidstilbod.

 
Helsedirektoratet har lagt fram tal på at 15 % niårige jenter er overvektige og 9 % av gutane på same alder er det.  Denne utfordringa må møtast, men med kløkt. Overdrive fokus på mat og kropp kan utløyse usunne haldningar i tidleg alder.  Ein god måte å møte dette på er gjennom auka fysisk aktivitet, gjerne gjennom leik og moro.

Helsemyndighetene rår til minst 1 time fysisk aktivitet for born og unge kvar dag. (Den raudgrøne regjeringa innførte i 2009 to veketimer fysisk aktivitet på femte og sjuande skuletrinn, og hausten 2012 valfaget fysisk aktivitet og helse).

Ved å innføre meir fysisk aktivitet i  skulen når ein alle born, og her kan ein byggje gode vaner for framtida. Bergen kommune bør ta mål av seg å vere ein føregangskommune på dette feltet.

Fysisk aktivitet fremjar læring

Frå  2004 var  Trudvang skule i Sogndal med i eit forskingsprosjekt i regi av Høgskulen i Sogn og Fjordane. Alle elevane har hatt 60 minutt timeplanfesta dagleg fysisk aktivitet. Først som ein del av doktorgradprosjektet til Geir Kåre Resaland ved Høgskulen i Sogn og Fjordane, seinare som ein integrert del av undervisninga.

Ein har teke tid frå andre fag og erstatta denne tida med fysisk aktivitet.  I tillegg til å få betre fysisk form, kjem elevane styrka ut av dette fagleg, viser forskinga. Elevane som har vore med på daglig fysisk aktivitet har fått betre karakterar enn landsgjennomsnittet i norsk, engelsk og matematikk på nasjonale prøver i 8. og 9. klasse.

http://www.magasinett.no/artiklar/896-sogndal-i-teten

Eit anna døme er  Søndre land ungdomsskole der tilsette  og elevar har samarbeida systematisk for å integrere fysisk aktivitet og levevanar i planverket på skulen, kalla FYSAK. Resultatet har vorte eit betre læringsmiljø, betra konsentrasjon og færre konfliktar. I Kommunedelplan for idrett, fysisk aktivitet og friluftsliv vert tiltaket skildra:

«På Søndre Land ungdomsskole har de tatt 5 minutter fra hver undervisningstime for å

gjennomføre 30 minutter fysisk aktivitet hver dag (i tillegg til gym – timene). Hensikten er å øke puls og trivsel. Aktivitetene er lavterskelpreget, og skal nå alle. Deltakelsen er

obligatorisk både for elever og lærere. Elevene har stor påvirkning på hvilke aktiviteter som gjennomføres.

I en undersøkelse som skolen selv har gjennomført er om lag 95 % av elevene positive til

FYSAK. 70 % av elevene i 10. klasse mente at de lærte mer (til tross for at alle undervisningstimene er redusert med 5 minutter). I tillegg til bedre motorikk og utholdenhet sier elever og lærere at FYSAK har ført til bedre trivsel, bedre konsentrasjon og oppmerksomhet hele skoledagen. Økt matlyst, bedre læringsbetingelser og bedre samspill både mellom elevene, og mellom elevene og lærerne».

http://www.sondre-land.kommune.no/dav/58a0cc21fa.pdf

Skulen fikk Nasjonalt råd for fysisk aktivitet sin ”Aktivitetspris” i 2008.

I den politiske plattforma skriv byrådet at den vil «satse ytterlegare på fysisk aktivitet» i skulen, og at « idrett gir bedre folkehelse, bedre levekår, taleneter og opplevelse for alle»

Forslag:

Bystyret ber om at det vert lagt fram ei sak om etablering av ei forsøksordning på ein skule i kvar bydel etter mal frå skulane i Sogndal og Søndre Land. Etter forsøket skal det gjerast ei evaluering med sikte ei eventuell utviding av ordninga.

Reklamebyen Bergen, nei takk!

Innføring av reklame er eit vesentleg inngrep som vil endre vårt eige nærområde. Det vil endre ein by eller eit område sin profil. Allemannsretten og det offentlege rom, som felles eigedom, er grunnleggande verdiar i planlegginga av byen vår. Senterpartiet går derfor mot å gje annonsørar rett til å bruke vårt felles byrom til reklameplass.
 

Senterpartiet er i mot ein reklamefinansiert kollektivtrafikk. Vi ser med uro på at fleirtalet i fylkestinget likevel vil opne for reklame i det historiske sentrum. Vi er likevel mest urolege for det som vil skje elles i byen. Med totalt 500 faste reklameflater langs busstopp i heile kommunen, vil barn og unge i bydelane møte reklameflater i nærmiljøet og på skuleveg. Slik har det ikkje vore til no. Vil vi ha det slik i buområda våre? I saksutgreiinga vert det hevda at det er fleirtal for slik reklame, gitt at det gir betre vedlikehald av leskur og eit betre kollektivtilbod. Men er barn og unge spurde i denne saka? Og vil det gi eit betre kollektivtilbod? Det er ikkje godtgjort i saka. Vi stiller og tvilande til at det reelt sett er eit fleirtal.

 

Norske tv kanalar har forbod mot rette reklame mot barn. Det er mogleg ein også kan forby slik reklame i byromet, men barn og unge vil uansett bli utsette for ei auka eksponering. Vi har eit samfunn som stadig meir er dyrkar fram eit kroppsideal som ikkje er i samhøve med ein normal kropp. Fokuset på kropp gjer at mange unge utviklingar eit usunt forhold til mat og overdriven slanking. Eit ytterlegare steg på reklameskruen vil auke dette presset. Sett frå eit miljøperspektiv er heller ikkje auka kjøpepress noko som står i stil med det miljøvennlege alternativet kollektivtrafikken er og ynskjer å stå fram som.

 
Innføring av reklame vil også vere eit historisk brot mot gjeldande skiltvedtekter. I følgje vedtektene skal bustadområde vere reklamefrie. Dette gjeld også for parkar og grøntområde og område som grensar til slike.  I sakutgreiinga til fylket vert det trekt fram at det er ikkje talet på påstigande passasjerar som er viktig for reklameplasseringa, men talet på passerande bilistar. Dette reiser også eit trafikktryggingsspørsmål. 

I det debatten blir det trekt fram at Bergen er «nokke for seg sjølv». At andre byar i Noreg har nytta seg av reklamefinansiering er ingen grunn til at Bergen skal gjere det same, heller det motsette. Bergen treng ikkje å gjere same feila som andre har gjort før oss.

Bybanen fekk i 2012 Vegdirektørens vakre vegars pris. I juryen si grunngiving  heiter det «målsettingene i prosjektets designprogram er gjennomført på en overbevisende måte. Markbelegg, kanter, tunnelportaler, plattformer, lêskur, kontaktledningsmaster m.m har god form, farge og materialbruk og utgjør til sammen en helhetlig design.» Ei innføring av reklame på bybanevonger (ute og inne) og på leskur vil ikkje leve opp til juryen si grunngiving for prisen.  Tvert imot tvilar vi på at Bybanen ville fått prisen dersom verket hadde vore «pynta» med reklame.

 

Tide hadde reklame på sine bussar før Skyss varet etablert. Ved opprettinga av Skyss vart dette fjerna og Skyss står i dag fram som eit heilskapleg varemerke for Hordaland fylke, med ein rein visuell profil.  Innføring av reklame vil gjere varemerket mindre tydeleg og redusere verdien av varemerket.   

Tilhengarane av reklame framstiller «reklamefinansieringa» som gratis. Det er den ikkje. Vi betalar alle for reklamen gjennom ein høgare pris på dei varene og tenestene som vil blir «lokka» til kjøpe.

Reklame i byromet var sist oppe i 2005 og bystyret avviste då ein slik avtale, etter at Senterpartiet først hadde føreslått ei utsetjing av saka.  Når ein no tek oppatt denne saka, meiner Senterpartiet i Bergen og Hordaland at folket må få seie si meining og fekk gjennomslag i både samferdselsutvalet og fylkesutvalet for dette.  Det er i vårt byrom og våre buområde reklamen skal stå i. Det er ikkje reklame du kan reservere deg mot eller velje bort. Ein avtale vil gjerne vare i minst 10 år og ikkje lett å gjere om før tida er omme. 19 årlege millionar er ikkje nok til å gjere om Bergen til eit reklamerom.

 

Det store folkelege engasjementet frå 2005, og som vi ser starten på i dag, fortener å bli høyrd.

Kva slag bybane treng vi?

Senterpartiet i Bergen gjekk på sitt medlemsmøte 10. desember 2013 inn for at bybanen bør gå i tunnel forbi Bryggen og med haldeplass under Christies gate.

Åsane er ein stor bydel i vekst. Folketalet er på linje med ein mellomstor norsk by. Det seier seg sjølv av vi må få på plass ei kollektivløysing som gir eit godt samband mellom Åsane og sentrum og som utgjer eit attraktivt alternativ til bruk av eigen bil. For å ta dei store massane av personar frå Åsane til Bergen sentrum ville ein rask metro eller forstadsbane gje den beste løysinga. Ei slik løysing vil måtte kome i tillegg til ei bybane som også dekkjer stoppa mellom Åsane og Bergen sentrum.

Vi ser det som lite realistisk at ein kan få bygd både forstadsbane og bybane. Sjølv om einskilde i byrådet i stille fora har lufta ei slik løysing, har heller ikkje dei våga å diskutere ei slik løysing høgt. Skulle derimot staten gje ein konkret lovnad på at dei vil byggje ei forstadsbane, ville det stille seg annleis. Ein slik lovnad ligg ikkje føre. Slik vi ser det må derfor ei bybane dekkje både lokaltrafikken og vere ei best mogleg løysing også for dei som reiser mellom sentrum i Åsane og Bergen. Valet av løysingar og trasse må derfor ivareta begge desse interessene.

I Bergen sentrum må banen vere lett tilgjengeleg frå store delar av sentrum, samstundes som det går raskare og den ikkje legg under seg store areal. Etter vårt syn dekkjer ei tunnelløysing dette best. Med Christises gate er det mogleg å byggje utgangar i fleire retningar. Verdfullt areal på gateplan er intakt og hemmar ikkje framtidig utvikling.

Senterpartiet ser for seg at Bryggen skal bli både bane- og bilfri. Vi ser at ein vanskeleg kan få bilane bort utan ei tunnelløysing . Men ei slik løysing må ikkje gje rom for auka trafikk gjennom sentrum. Ei tunnelløysing må derfor ikkje auke kapasiteten i høve til i dag og det bør vurderast bomvegløysingar som losar gjennomfartstrafikken gjennom Fløyfjellstunnelen.

Gjennom Sandviken ser vi for oss to alternative løysingar; ein langs sjøkanten og oppover mot motorvegen, den andre i tunnel under midtre delar av Sandviken. Byutviklingspotensialet er høgst langs sjøen, men for dagens innbyggjarar vil ein midtre trase gje best tilgjenge. Den vil også ha det minste arealbruken. Arealet langs sjølinja kan alternativt brukast til ein effektiv gang- og sykkeltrasse.

Vi har også vurdert alternativet med å lengje dagens Fløyfjellstunnel til Eidsvåg. For ytre Sandviken vil dette utan tvil gje ein gevinst å få motorvegen bort frå området og gje rom for verdfull byutvikling. Ei slik løysing vil koste ein del, samstundes som denne kan utløyse auka biltrafikk mot sentrum og auke dagens problem på Nygårdstangen og Danmarksplass.  Før det ligg føre ei realistisk løysing på det siste, finn vi ikkje å kunne tilrå ei slik løysing.

Forbi NHH så har alternativa som har vore utgreidd til i dag vore dagløysingar med tunnel før og etter. Vi vil tilrå at ein også får utgreidd å legge passeringa ved NHH under jorda. Dette vil gi ei bane som får eit flatare strekk, samstundes som inngangar frå Nyhamn og Hegreneset kan gje desse viktige utbyggingsområda ein tenleg tilgang til bybanen utan at bana må ta omvegar og bygg må rivast. Dei skisserte løysingane forbi NHH i dagen vil også leggje under seg areal som i dag er nytta eller kan bli nytta på meir verdfull måte enn som banetrasse

I Eidsvåg ligg motorvegen i dag og lagar eit skilje mellom øvre og nedre del. Området har potensiale for stor byutvikling i eit område som har gode bukvalitetar. Dersom ein også legg bybane i dagen langs motorvegen vil ein ytterlegare lage ei fysisk sperre. Vi har derfor spelt inn at vi ynskjer vurdert andre løysingar som stopp i tunnel, gjerne kombinert med at motorvegen blir lagd i lokk. Dette vil sikre området som eit rikt utviklingsområdet. Vi ser for oss at det kan vere utbyggjarar som ynskjer å vere med på å finansiere ei slik løysing.

Senterpartiet vil i utgangspunktet verne grøntareal som Åstveit. Tertneskrysset er eit området som kan byggjast ut med nye bustader dersom motorvegen vart lagt under lokk.  Ei baneløysing her vil gje godt kollektivsamband. Vi ser også her for seg at utbyggjarar kan vere interesserte i å vere med på ei medfinansiering av å legge motorvegen under lokk. 

Bybanen må ligge slik at den er gunstig å bruke også for dei som bur nær Åsane senter og handlande på Åsane senter. Best tilgjenge vil ein få med ein bane som ligg i dagen. Vi har registrert at det er skepsis til dette frå eigarane av Åsane senter, samstundes som ein bane i dagen vil måtte køyre i låg fart av omsyn til trafikktryggleiken. Ein ny terminal på C-tomta vil leggje beslag på område som er avsett til buareal og vil flytte haldeplassen lenger unna kjøpesenter og dagens buområde.  Det er i dag planar som å bygge underjordisk parkeringsanlegg under Åsane senter. Vi vil derfor be om at det også blir vurdert å leggje bybanen under jorda i tilknyting til dette anlegget. Dette vil betre tilgjenge for handlande på Åsane senter og kan også gje rom for å utvide butikkarealet under jorda. Dersom Åsane Senter vil medverke også finansielt til ei slik løysing vil dette kunne vere overkomeleg.

Bybanen bør realiserast heilt til Vågsbotn. Dette er den mest realisistiske måten ein kan sikre bygging av gode innfartsparkeringsplassar for trafikk frå nord utan at desse står i konkurranse med eksisterande tiltak og kjøpesenter.

Heller ikkje Senterpartiet har avgrensa økonomiske midlar å bruke på ein bybane. Men vi ser det som viktig at alle gode alternativ er godt utgreidde. Løysingar som isolert sett for bybanen verkar dyre, kan ha i seg samfunnsmessige verdiar som gjer dei til dei beste løysingar. Svara på dette får vi ikkje utan at dei blir utgreidde og sette i samanheng med dei områda som dei skal tene.

Ei bybane til Åsane er også ei kollektivløysing som skal vare i eit langt tidsperspektiv.  Ein bør freiste å sjå kvar byen er om 50 til 100 år når løysingar skal veljast. Løysingar som er dyre i dag, treng heller ikkje å vere det når ein reknar levetidskostnad. Vi er redd at ei løysing i dagen gjennom sentrum og i Åsane er løysingar som blir mellombelse og som om nokre år vil krevje nye investeringar og alternative løysingar. Då er det dyrt å byggje for kort sikt i dag og måtte reinvestere i dyrare løysingar i framtida. Vi synes derfor det er synd at ein i første utgreiinga har i stor grad har avgrensa valde løysingar utan å vurdere alternativ som kan vere betre på sikt.

Senterpartiet ser fram til at utgreiing av dei alternativa vi har peika på. Vi vil ikkje låse oss til løysingar, men vere konstruktive til å finne dei beste løysingane for byen og Åsane i lang tid framover.

Rentefrådrag og symmetri i skatteretten

Det har vore eit grunnleggande prinsipp i norsk skatterett i lange tider at det skal vere symmetri mellom begge partar i ein avtale. Når arbeidsgivar utbetalar løn så har han frådrag for dette mot at arbeidstakaren er skattepliktig for løna. Aksjeutbytte har ikkje frådrag hjå utbetalande selskap (rett nok utbetalt av skattlagd kapital), men i er i all hovudsak skattepliktig for mottakar.

Tilsvarande er det og har det vore for renter. Renter på bankinnskot får banken trekke frå og er skattepliktig for mottakar (innskytar). For lån har låntakar frådragsrett i sin skatt og banken må skatte av rentene den tek i mot. Å fjerne eller avgrense rentefrådraget for gjeldsrenter vil vere å bryte dette prinsippet. Då vil banken måtte betale skatt på mottekne renter, men låntakar får ikkje frådrag. Altså ei form for dobbelskattlegging.

Tilsvarande kan ein då stille spørsmål ved om ein skal gjere det same for bankkontoar? Banken får ikkje frådrag for renter på innskot, men innskytar må betale skatt på mottekne renter.
Totalt sett vil dette medføre at bankane vil måtte auke sin rentemargin som udiskutabelt vil medføre høgare lånerenter enn marknaden elles ville tilseie. Har ein då vunne noko for gje fleire råd til bustad?

Ein må sjå denne saka fleire ledd enn det som ein så langt har sett i debatten.

Fins det alternative verkemiddel?

Skal ein hindre prispress av spekulasjon så er alternativet å skattlegge ikkje primærbustad hardare. Herunder gevinst ved sal av slik bustad. Alternativet er å fjerne gevinstskatt på sal av primærbustad ved reinvestering i ny bustad slik Sverige har.

Før vart ein irekna ein fordel ved å bu i egen bustad. Utrekna som ein prosent av likningsverdien. Fordelen vart rekna som fordel vunne ved eigedom ved at ein sparte leigeutgifter som ein som var leigetakar hadde. Husleige har som kjent ikkje frådragsrett for private. Dei her heller ikkje skattepliktig for den som ikkje driv utleige som næring (eller eit vist omfang).

Då ein fjerna fordelsskatten ved å bu i eigen bustad skulle symmetrien ha tilsagt at ein fekk frådrag for husleigekostnader. Slik vart det som kjent ikkje. Å ta i bruke slike verkemiddel vil verke meir utjamnande enn å bryte symmetrien i rentefrådraget.

For ordensskuld, personleg har eg ikkje rentekostnader per i dag og vil ikkje tape på at rentefrådraget blir tatt bort. Eig også berre ein bustad og har ikkje hytte.

Uansett, den viktigaste årsaka til prisauken på bustader er uansett for liten tilgang på bustader i pressområde og at rentenivået er unaturleg lågt. Rentefrådrag eller ikkje her mindre effekt.

Alkoholpolitikk - saka med vonde tær

Før ølpol og seinare butikksal av øl kom i mange kommunar, var det slik at ein måtte bestille ein heil kasse med øl på t.d. Hansalageret ei veke i forkant. Dette sjølv om ein eigenteleg berre villa ha 3 flakser. Dette medførte bevisleg at det auka ølforbruket. Etter at ein hadde drukke dei flaskene som ein eigentleg ville ha, så stod resten av kassen der og freista. Konsekvensen var at det samla ølforbruket auka.

Kartongvinen har hatt same effekt for mange og har auka forbruket. Om medisinen mot dette er å forbyden, er ei heilt anna sak. Eg trur ikkje det. Men Toppe fortjenar ros for å våge å ta opp ein debatt som andre ikkje vågar.

Eg er samd i at det primært byrjar med eigne haldningar. Men ikkje alt er like lett å styre. Alle som har freista å slanke seg veit kor lett det er å blir freista av maten i kjøleskapet... Det blir litt det same med den vinkartongen som står der, å ta ein glas i kveld også, så neste kveld osv.

Korleis er det så med våre eigne haldningar til å våge å diskutere eigen alkoholbruk, utan at vi vi føler at vi blir trakka på tærne? Trø oss ikkje for nære, raudvinglaset vil vi ha i fred.

Ein kan diskutere røyk, snus, narkotika, men nemner vi alkoholen, då hyler mange av oss i kor. Er det fordi vi kjenner vi har eit problem med vårt eige forbruk som ingen andre skal bry seg med?

Håper vi frametter kan diskutere fordomsfritt kvifor Jeppe drikk meir, og ikkje kva han drikk av.
Sjølvinnsikt er første steg til å endre eigne haldningar. Då må må vi våge å diskutere alkohol utan vonde tær.